Al sinds de prehistorie is de Weerter omgeving bewoond door mensen. Toen kleine agrarische woongemeenschappen die zich vestigden op een droog stuk, hoger gelegen land of waard, ten midden van een moerassige en uitgestrekte Peel. De naam ‘Weert’ geeft aan hoe de plaatsnaam is ontstaan. ‘Weert’ staat gelijk aan waard.
Pas met de aanleg van de Zuid-Willemsvaart en de IJzeren Rijn in de 19e eeuw wist Weert zich uit de armoede te trekken. Hierdoor ontstonden er diverse fabrieken, waaronder een gasfabriek, meelfabriek, enkele metaalverwerkende bedrijven, een luciferfabriek, tricotagefabriek, betonfabrieken, textielfabrieken, en de Wertha brouwerij. Ook werd er een spoorlijn aangelegd naar Eindhoven en kwamen er inspirerende ondernemers.
Na de Eerste Wereldoorlog ontwikkelde Weert zich verder tot een middelgrote stad met diverse voorzieningen en winkelvoorzieningen. Vandaag de dag heeft Weert ongeveer 50.000 inwoners en vervult het een centrumfunctie in de regio, zowel op het gebied van voorzieningen als recreatie en ontspanning.
Weert werd voor het eerst vermeld in een oorkonde uit 1062 en werd in de 11e eeuw overgedragen aan het Kapittel van St. Servaas in Maastricht. De Heren van Horne werden aangesteld als beschermers van de bezittingen van het Kapittel en kregen later in 1306 erkenning als de Heren van Weert. Door hun bescherming kreeg Weert een stedelijk aanzien en werden er grachten, wallen en poorten aangelegd. In 1455 woonden de graven van Horne in Weert en graaf Jacob I liet een nieuw kasteel bouwen, de Nijenborgh, dat later in 1702 verwoest werd tijdens de Spaanse Successieoorlog. De bekendste graaf van Horne is Philips van Horne, die in 1568 samen met graaf Lamoraal van Egmont werd onthoofd. Zijn grafsteen is te zien in de Martinuskerk, hoewel zijn begraafplaats niet zeker is. In 2020 werd een grafkelder gevonden waar Philips mogelijk werd begraven. Een plaatselijke scholengemeenschap en straat dragen zijn naam. In 2018 werd in Weert een 'Graaf van Hornejaar' georganiseerd om de 450ste verjaardag van de executie door Alva te herdenken.
Weert komt nu tot bloei. In de periode 1450-1550 beleeft Weert zijn gouden eeuw, wat vooral tot uitdrukking komt in de bouw van de St. Martinuskerk, het kasteel van de Graven van Horne en de ontwikkelingen van het Minderbroedersklooster. Tot de bloei draagt ook het wolambacht bij, opgericht in 1378.
Na de dood van Filips van Montmorency, als laatste graaf van Horn, viel de bescherming voor Weert door de heren van Horne weg. Hierdoor kwam de stad in verval.
In Weert leeft nog steeds de geschiedenis van de Heren van Horne. In 2018 werden er Van Horne muurschilderingen aangebracht in de binnenstad, die deel uitmaken van de Street Art Tour. Het oude stadspark is heropend als Kasteelpark Nijenborgh, met aandacht voor het historisch perspectief van Weert als woonplaats van graaf Filips van Montmorency. Een ruiterstandbeeld van de graaf werd tijdens het openingsweekend onthuld.
In deze moderne tijd beleeft je de historie van Weert ook digitaal. Via de app Archeoroute, een digitale app met virtuele technieken, vertelt een archeoloog de geschiedenis en het belang van Vestingstad Weert. Meer informatie over de app vind je op www.archeoroutelimburg.nl.
Er is nog zoveel meer te ontdekken over de Heren van Horne en de geschiedenis van Weert. Mocht je meer willen lezen dan vind je hieronder enkele verwijzingen.
Artikel: Weert Van Hornestad
VVV-stadswandeling Van Horne
Gemeentelijke facebookpagina erfgoed Weert
Stichting streekarcheologie
Informatie over erfgoed Van Horne
